पाल्पा – रुपन्देहीस्थित तिलोत्तमा–४, सुपौलीका धनबहादुर थापाले मौरीपालनबाट वार्षिक छ लाख रुपियाँ आम्दानी गर्नुहुन्छ । अढाई दशक भारतीय सेनामा सेवा गर्नुभएका थापासँग मौरीपालनबाट खर्च कटाएर चार लाख रुपियाँ वचत गरेको अनुभव छ । मौरीपालन गर्न सजिलो र आम्दानी पनि राम्रै भएकाले आफू विगत डेढ दशकदेखि यसमै सक्रिय रहेको उहाँले सुनाउनुभयो ।
मौरीपालनमा अरु पेशामा जस्तो कडा श्रम गर्नुपर्ने, धेरै लगानी गर्नुपर्ने अवस्था नरहेको उहाँको भनाई छ । मौरीको स्याहार सुसार गर्ने, घाम पानी र मौरीको खानपानबारे जाने मौरीपालन राम्रै गर्न सकिने थापाको अनुभव छ । हाल २४ वटा घार मौरीपालन गर्नुभएका थापाले आफूले वार्षिक सात सय किलो मह बिक्री गर्दै आएको बताउनुभयो ।
थापामात्र होइन, उहाँसँगै मौरी पालनमा छिमेकी कर्णबहादुर पुन पनि व्यस्त हुनुहुन्छ । हाल २६ वटा घारमा मौरीपालन गरिरहनुभएका पुनले वार्षिक ७५० किलो बढी मह उत्पादन गर्दै आएको बताउनुभयो । भारतीय सेनाबाट निवृत्त भएपछि आफू पनि मौरीपालनमा व्यस्त बनेको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
मौरीपालनको काम अरु पेशाभन्दा सहज रहेको पुनको पनि बुझाइ छ । मौरीपालनमा मुख्य समस्या भनेको चरनको रहेको छ । मौरी चरनका लागि रुपन्देहीको विभिन्न स्थान, भारतको सीमा, दाङ्, पाल्पाको माडी, नवलपरासी क्षेत्रमा आफूहरू पुग्ने गरेको पुनले बताउनुभयो । मह उत्पादनमा मौरीको सङ्ख्या र चरनले फरक पार्ने दुबैजनाको अनुभव छ । सबैभन्दा बढी मह उत्पादन दिने समय चैत, बैशाख, असोज र कात्तिक महिनामा रहेको मौरी चरणका लागि पाल्पास्थित माथागढी–३, माडीमा आउने क्रममा पुनले सुनाउनुभयो ।
मौरीपालनमा चरनका लागि ढुवानी र मह काढ्ने बेलामा थप जनशक्ति आवश्यक हुने, त्यसबाहेक अन्य खर्च खासै नहुने थापा र पुनको अनुभव छ । मौरीलाई चराउन विभिन्न जिल्लामा जाँदा आउँदा ढुवानी खर्च हुन्छ । साथै मह काढ्ने बेलामा ज्यामी खटाउनुपर्ने थापाले बताउनुभयो । खर्च कटाएर वार्षिक तीन÷चार लाख रुपियाँ वचत गर्नका लागि विदेश जान र कसैसँग हात फैलाउन नपरेको थापाले बताउनुभयो ।
थापा र पुनले उत्पादन गर्नुभएको मह बिक्रीका लागि पनि कुनै समस्या छैन । मह खरिद गर्ने व्यापारी र आफैँ प्रयोग गर्ने उपभोक्ता घरमै आउने गरेको थापाले बताउनुभयो । ‘घरमै मह किन्न भनेर व्यापारी आउँछन् थापाले भन्नुभयो प्रतिकिलो सात सय रुपियाँमा बिक्री गरेको छु, त्यसमध्ये दुई सय रुपियाँ खर्च काटेर प्रतिकिलो पाँच सय रुपियाँ बच्छ उहाँले थप्नुभयो ।’